Түркістан автономиясы Жане Алаш орда үкіметінің ұқсаствғы​

Ответ:

Түркістан автономиясын жариялай отырып, М.Шоқай мен оның серіктері бұл мақсатты іске асырудың қаншалықты азапты, күрделі екендігін жақсы түсінеді.

Ол съезде сөйлеген сөзінде:

«Сіздер бірден толыққанды мемлекет құрғыларыңыз келеді. Ал ол үшін бізде адам жоқ, тәжірибе жоқ, мүмкіндік жетімсіз, әскер құрылмаған. Россия қаншалықты құлдырау кезеңінде десек те, бізден әлдеқайда қуатты… Жариялай салу оңай, алайда біздің жағдайымызда оны сақтап қалу өте қиын», – деген ойды айтады.

1917 жылдың аласапыранында мұндай ой жалғыз М.Шоқайды қинаған жоқ еді. Тура осындай пікірді Алашорда автономиясын құруға байланысты Әлихан Бөкейхан да білдірген болатын.

Ал осы 1918 жылдың 11-ақпанында большевиктер күшпен Қоқан ойранын жасап, таратып жіберген Түркістан (Қоқан) автономиялық үкіметі нені көздеді?

Кеңестік тарихнама саналы түрде мағынасын бұрмалап, клерикал-феодалдық мазмұнда көрсетуге тырысқан Түркістан автономиясы жай бір қалалық құбылыс емес, Түркістан халықтарының өзін-өзі билей алу құқығын мойындамай, ескі империялық түсінік шеңберінде қалып қойған Тәшкендегі Кеңестік билікке балама билік есебінде өмірге келген жалпытүркістандық құбылыс болатын.

Бұл үкімет алдына ешқандай да сепаратистік мақсат қойған емес. Большевиктер билігі болса Қоқан автономистерін күшпен тарата отырып, жергілікті халық алдында өздерінің ұлттар теңдігіне қалай қарайтындығын іс жүзінде көрсеткен еді.

Ал Қоқан үкіметінің мүшелері өздерінің Түркістан Кеңестері съезіне жолдаған хатында жаңа билік пен идеологияның халыққа зорлықпен таңылып отырғандығын айтып: